Diễn đàn " Nhận diện thực trạng liên kết tiêu thụ, xuất khẩu Sầu riêng năm 2023 và Giải pháp phát triển hiệu quả, bền vững ngành hàng Sầu riêng Việt Nam" ngày 11/09/2023 tại TP Buôn Ma Thuột.

Những điều kiện thuận lợi để vụ Sầu riêng năm 2023 của Đắk Lăk bội thu!

Đắk Lăk hiện nay là tỉnh có diện tích đất trồng loại trái cây đứng đầu cả nước. Ước tính trong 2 năm qua, khi Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật xuất khẩu chính ngạch Sầu riêng vào Trung Quốc đã được ký kết giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã tạo ra cơ hội và động lực mạnh mẽ phát triển ngành hàng Sầu riêng, làm gia tăng thu nhập, lợi nhuận cho người trồng, doanh nghiệp trong chuỗi ngành hàng. Dự kiến năm 2023 kim ngạch xuất khẩu ngành hàng Sầu riêng của cả nước đạt khoảng 2 tỷ USD.

Ông Vũ Đức Côn - Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lăk phát biểu ý kiến tại Diễn đàn.

Ông Vũ Đức Côn - Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lăk cho biết, tính đến tháng 7/2023, toàn tỉnh có khoảng 28.625 ha Sầu riêng, tăng 6.167 ha so với năm 2022; trong đó diện tích kinh doanh là 9.815 ha, chiếm 34,3% tổng diện tích Sầu riêng, với sản lượng khoảng 190.000 tấn. Đến nay, toàn tỉnh Đắk Lăk đã cấp được 49 mã số vùng trồng Sầu riêng, với diện tích khoảng 2.186 ha, sản lượng khoảng 47.310 tấn và 17 mã số cơ sở đóng gói. Hiện nay, Đắk Lăk là tỉnh có diện tích trồng cây Sầu riêng đứng đầu cả nước, chỉ hơn một năm qua, người nông dân đã trồng hơn 7.000 ha Sầu riêng.

Với những con số ấn tượng nêu trên, vụ mùa thu hoạch Sầu riêng năm nay, nhiều gia đình trồng Sầu riêng ở Đắk Lăk (tùy theo diện tích trồng) có thu nhập từ vài trăm triệu đến vài tỷ đồng, thậm chí có vườn thu cả chục tỷ đồng. Giá bán tại vườn Sầu riêng năm nay dao động từ 70.000đ/kg đến 90.000đ/kg (loại A) là hợp lý. Nếu vượt giá này, chắc chắn các thương lái, doanh nghiệp sẽ từ chối mua, sẽ phá vỡ thị trường. Điều đáng mừng là năm nay, Sầu riêng thu hái đến đâu là được các thương lái, doanh nghiệp thu mua đến đó, tạo nên khí thế phấn khởi, rộn ràng cho cả người dân trồng Sầu riêng, chính quyền địa phương và doanh nghiệp thu mua, xuất khẩu. Theo đó, dự kiến sau 3 năm nữa, sản lượng Sầu riêng được thu hoạch vào mùa vụ của Đắk Lăk sẽ tăng hơn 200.000 tấn/năm. Đây là sản lượng hàng hóa nông sản lớn, đòi hỏi ngay từ bây giờ, tỉnh Đắk Lăk cần phải có một định hướng, chiến lược phát triển sản xuất và Thương mại phù hợp với hàng hóa nông sản giá trị cao này.

Những tiềm ẩn, thách thức khi chuỗi liên kết có thể bị bẻ gãy đối với ngành hàng Sầu riêng!

Ngành hàng Sầu riêng của Việt Nam đã và đang trở thành một ngành hàng giữ vai trò đặc biệt quan trọng đối với các địa phương trồng Sầu riêng. Tuy nhiên, hiện tượng tranh mua, tranh bán, phá loạn giá thị trường, bẻ cọc, bỏ hợp đồng đang phá vỡ chuỗi liên kết diễn ra ở các vùng trồng Sầu riêng trong cả nước, đặc biệt là khu vực Tây Nguyên nói chung, Đắk Lăk nói riêng đang diễn biến hết sức phức tạp, dẫn đến vi phạm các quy định của Nhà nước về mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói, an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn chất lượng hàng hóa.

Ngày 11/9/2023, tại TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắc Lắk, Báo Nông nghiệp Việt Nam phối hợp với Cục Bảo vệ Thực vật, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lăk tổ chức Diễn đàn “ Nhận diện thực trạng liên kết tiêu thụ, xuất khẩu Sầu riêng năm 2023 và giải pháp phát triển hiệu quả, bền vững ngành hàng Sầu riêng Việt Nam”. Diễn đàn có sự tham dự và chủ trì của Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát trriển nông thôn Lê Minh Hoan tại đầu cầu Hà Nội, với gần 300 đại biểu tham dự trực tiếp, Diễn đàn còn kết nối với hơn 1.000 điểm cầu trực tuyến là các Sở, ban, ngành thuộc các tỉnh, thành phố có vùng trồng Sầu riêng, cùng đông đảo các chủ vườn, Hợp tác xã, Doanh nghiệp, Hiệp hội, Ngân hàng, Nhà nhập khẩu tham gia vào chuỗi ngành hàng Sầu riêng Việt Nam.

Ông Nguyễn Ngọc Thạch - Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp Việt Nam cho biết: Sầu riêng đã thực sự trở thành niềm vui chung khi 7 tháng đầu năm 2023, “Vua các loại trái cây” đang mang về cho đất nước hơn 1 tỷ USD và dự báo có thể đạt trên 2 tỷ USD trong năm nay. Tuy nhiên, ngành hàng này đã rơi vào “cái bẫy” mà Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan đã cảnh báo 1 năm trước đây, đó là: “khi giá cả lên, một bộ phận người nông dân sẽ tăng sản lượng bằng mọi cách, lạm dụng cả chất kích thích tăng trưởng, tự phát mở rộng vùng trồng…”. Do đó, Diễn đàn này là lúc các cơ quan quản lý Nhà nước, địa phương, Doanh nghiệp, Hiệp hội, Nhà vườn, các Hợp tác xã, thương lái cùng ngồi với nhau, thẳng thắn nhìn vào những hạn chế, tồn tại của ngành hàng Sầu riêng. Từ đó, cùng hành động, ngăn chặn các hành vi vi phạm quy định, pháp luật, hành vi sản xuất, liên kết, thương mại, xuất khẩu không trong sáng, để bảo vệ thương hiệu và ngành hàng Sầu riêng Việt Nam.

Những định hướng phát triển mới giúp cho ngành trồng Sầu riêng phát triển bền vững!

Từ những kết quả nêu trên, bên cạnh đó là những tiềm ẩn, thách thức khi chuỗi liên kết bị bẻ gãy thì các cơ quan quản lý Nhà nước, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk cần phải làm tốt một số vấn đề.

Theo ý kiến ông Vũ Đức Côn - Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lăk, việc mua bán Sầu riêng giữa người dân và doanh nghiệp, hợp tác xã cần chú ý:

Thứ nhất là, một số doanh nghiệp đặt cọc mua Sầu riêng với người dân cách thời điểm thu hoạch từ 2 đến 3 tháng bằng việc ký hợp đồng mua bán theo quy cách và hợp đồng bán xô. Số tiền đặt cọc mua khoảng 30% giá trị theo sản lượng ước tại vườn, việc này sẽ an toàn cho cả bên bán và bên mua.

Thứ hai là, sau khi được phê duyệt mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói, một số hộ trong vùng trồng đã tự chốt giá với các doanh nghiệp khác ngay tại thời điểm cây Sầu riêng bắt đầu ra hoa. Vì vậy, đề nghị các cơ quan chức năng quản lý chặt chẽ mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói để tránh việc gian lận trong kinh doanh.

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn thể hiện qua “ Hợp tác - Liên kết - Thị trường”. Do đó, phải tổ chức lại cấu trúc ngành hàng bền vững, trong đó phải có sự hiện diện của cả sản xuất và tiêu thụ. Muốn ngành hàng phát triển, hiệu quả thì phải bắt đầu từ sản xuất, nghĩa là doanh nghiệp đến với người dân ngay từ khi xuống giống để hướng dẫn, tạo niềm tin. Còn nếu liên kết từ khâu tiêu thụ thì lại rơi vào mối quan hệ thuận mua, vừa bán. Chính vì vậy, các doanh nghiệp cần phải chủ động tìm kiếm những đối tác, khách hàng mới, đầu tư vào Khoa học - Công nghệ sản xuất, xuất khẩu ngành hàng Sầu riêng trở thành một sản phẩm hàng hóa chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Ngoài những vấn đề nêu trên, các doanh nghiệp đang mua, bán truyền thống hàng Sầu riêng quả tươi đóng gói xuất khẩu đi Trung Quốc, đã có một số doanh nghiệp cũng chủ động tìm kiếm thị trường mới, đầu tư Nhà máy, dây chuyền chế biến sau thu hoạch, chế biến sâu, như: Sầu riêng bóc Múi cấp đông và Sầu riêng sấy Thăng hoa chất lượng cao, đủ các điều kiện xuất khẩu. Đây chính là một hướng đi tích cực để đa dạng hóa sản phẩm hàng hóa xuất khẩu, và có thể sử dụng hàng Sầu riêng loại A, loại B và loại C để cấp đông và sấy Thăng hoa. Ban Xúc tiến Doanh nghiệp, Đại diện Tạp chí Điện tử Việt - Đức (khu vực Miền Trung Tây Nguyên) đã đi khảo sát tại một số nhà máy tại Đắk Lăk.

Ông Lê Trung Anh - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần BVI (Phó Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lăk ) khai trương Nhà máy chế biến sau thu hoạch Sầu riêng cấp đông.

Theo Ông Lê Anh Trung - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần BVI (Phó Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lăk) cho biết, do tình hình sản lượng Sầu riêng thu chính vụ của Đắk Lăk nói riêng ngày một gia tăng, diện tích đất trồng Sầu riêng trong những năm tới sẽ tăng đột biến, chắc chắn giá Sầu riêng sẽ không ổn định, chuỗi liên kết có thể bị gãy. Thời điểm đúng vụ thu hoạch, nếu có sự cố về việc mã vùng rồng, thuốc bảo vệ không đảm bảo, nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến việc xuất khẩu, hàng hóa bị ngưng lại thì số lượng hàng Sầu riêng chín rộ sẽ không biết đi về đâu…Chính vì vậy, Công ty BVI đã mạnh dạn đi tắt, đón đầu, đầu tư Nhà máy, dây chuyền chế biến, hệ thống kho lạnh cấp đông sâu cho Sầu riêng xuất khẩu tại xã Ea Ning, huyện Cư Kuin, Đắk Lăk. Giá Sầu riêng Kem tại thời điểm này Công ty BVI bán ra thị trường dao động từ 180.000đ đến 230.000đ/kg. Sản lượng đóng gói có thể đạt khoảng 10 tấn/ngày. Công ty BVI đang cần sự hợp tác, tìm kiếm những hợp đồng mới để mở rộng Nhà máy và xuất khẩu hàng Sầu riêng đi các nước.

Ông Tống Văn Hiếu - Phó Tổng Giám đốc Công ty CP chế biến Nông sản Sấy số 1 tại huyện Krông Pắk, Đắk Lăk (bên trái ảnh) cùng đại diện Ban Xúc tiến Doanh nghiệp.

Theo Ông Tống Văn Hiếu - Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Chế biến Nông sản Sấy số 1, có địa chỉ tại KDC Thái Bình Dương, xã Ea Yông, huyện Krông Pắc, Đắk Lăk (đây vùng trồng Sầu riêng và nhiều nhà Kho tập kết Sầu riêng xuất khẩu lớn nhất) của huyện, hiện nay Công ty đã đầu tư Nhà máy chế biến Sầu riêng cấp đông, với hệ thống Kho lạnh cấp đông sâu và kho lạnh chứa hàng từ 70 tấn đến 100 tấn. Bên cạnh đó, Công ty cũng đã đầu tư Nhà máy Sấy Thăng hoa Sầu riêng và các loại trái cây, sản lượng mỗi ngày được từ 50kg Sầu riêng sấy Thăng Hoa. Giá bán Sầu riêng sấy thăng hoa ra thị trường dao động từ 1.900.000đ/kg đến 2.400.000đ/kg. Mẫu mã bao bì đẹp, chất lượng sản phẩm Sầu riêng sấy Thăng Hoa đã có đăng ký chất lượng sản phẩm đủ điều kiện xuất khẩu.

Như vậy, ngành hàng Sầu riêng Việt Nam đã và đang trở thành một ngành giữ vai trò đặc biệt quan trọng của Nông nghiệp Việt Nam nói chung và các địa phương trồng Sầu riêng nói riêng. Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh “ Các doanh nghiệp cần thấm nhuần tư tưởng kinh doanh: Buôn bán Sầu riêng không chỉ là lợi nhuận mà còn là trách nhiệm với nền Nông nghiệp quốc gia. Bán một trái Sầu riêng ra nước ngoài còn mang cả hình ảnh quốc gia. Vì vậy, cần chuyển từ quan hệ thuận mua, vừa bán sang quan hệ hợp tác”.

Bản đồ minh hoạ thời kỳ thu hoạch Sầu riêng Việt Nam

Theo bản đồ thu hoạch vùng Sầu riêng của các tỉnh hàng năm, ngay từ đầu tháng 1 đến tháng 5, tỉnh Bến Tre, Tiền Giang (khu vực Miền Tây) đã thu hoạch Sầu riêng. Đến tháng 6,7,8 có tỉnh Lâm Đồng, Khánh Hòa và Gia Lai thu hoạch. Đến tháng 8,9,10 thì tỉnh Đắk Lắk thu chính vụ, tiếp đến tháng 10,11,12 thì quay về các tỉnh Miền Tây lại bắt đầu thu hoạch Sầu riêng. Như vậy, Sầu riêng của Việt Nam có suốt 4 mùa để thu hoạch và xuất khẩu được.

Vì vậy, việc phát triển ngành hàng Sầu riêng của Việt Nam được xác định là một ngành Nông nghiệp có tính chiến lược về số lượng và chất lượng, tạo ra nguồn thu Ngoại tệ rất lớn về cho đất nước trong những năm tới đây. Ngay từ bây giờ, cần có sự liên kết chặt chẽ giữa các cơ quản lý nhà nước với doanh nghiệp, giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp, giữa doanh nghiệp với hợp tác xã, hiệp hội, các vựa thu mua, nhà vườn để phát triển bền vững ngành hàng Sầu riêng Việt Nam./.